Tihar festival in Nepal

ESTHER WINK

Het festival van de lichtjes, gekleurde mandala’s en honden met vrolijke bloemenkettingen. Een van de belangrijkste festivals van Nepal vindt plaats midden in het trekkingsseizoen en is dus ideaal om te combineren tijdens een reis door dit magische land.

In deze blog leg ik uit wat Tihar is en hoe het per dag gevierd wordt in Nepal. Ook geef ik tips over hoe je als reiziger dit festival het beste kunt ervaren. Geloof me, dit wil je een keer meemaken!

Tihar in Nepal

Tihar, ook wel Deepawali genoemd, is het op een na belangrijkste festival in Nepal. Dit vijfdaagse feest wordt niet alleen in Nepal gevierd, maar ook in India en andere Hindoe landen. Tijdens dit kleurrijke lichtjesfestival worden goden, dieren en mensen vereerd, en wordt de overwinning van het goede op het kwade gevierd. Huizen zijn versierd met lichtjes en bloemen, Nepalezen zingen en dansen op straat en honden lopen rond met een kleurrijke tika (rode stip) op hun hoofd. Tijdens Tihar heeft elke dag weer een andere betekenis en verschillende rituelen.

Wanneer dit festival elk jaar precies plaatsvindt, wordt vaak kort van tevoren bekend gemaakt. Wel kun je ervan uitgaan dat het meestal eind oktober of begin november plaatsvindt. Nepal is een van de weinige landen in de wereld die namelijk een zon- en maankalender (Bikram en Vikram Samvat) gebruikt. In Nepal is het nu het jaar 2079 en wordt het nieuwe jaar steeds gevierd in de maand april. Wanneer het Tihar festival plaatsvindt, is dus ook afhankelijk van deze kalender. Ben je rond deze tijd in Nepal, vraag dan aan een local wanneer precies Tihar begint.

Dag 1: Kaag Tihar, verering van de kraai

Het festival wordt afgetrapt met Kaag Tihar. Dit is de dag van de kraai. De kraai wordt gezien als de boodschapper van de god Yama, in het Hindoeïsme de god van de dood. Nepalezen geloven dat de kraai dus de boodschapper van de dood is. Vroeg in de ochtend wordt er eten neergelegd voor de kraaien, soms op daken van huizen. Zaden en granen worden neergelegd met als doel het weren van verdriet en verlies in het komende jaar. Als reiziger zie je niet zoveel van deze dag, maar kun je wel al zien dat huizen versierd worden en er overal lichtjes worden opgehangen.

Dag 2: Kukur Tihar, verering van de hond

De tweede dag van Tihar is gewijd aan het trouwste dier van de mens. Kukur, oftewel de hond. Voor ons de belangrijkste reden om dit festival mee te maken! Honden krijgen van hun eigenaar een tika op hun voorhoofd, een bloemenslinger om de nek, en worden extra verwend met lekker eten. Politiehonden krijgen een speciale ceremonie om ze te bedanken voor hun inzet. Ook zwerfhonden worden niet overgeslagen. Het is absoluut not done om op deze dag kwaad te doen tegen honden. Nepalezen geloven dat honden een belangrijke spirituele verbinding hebben met een aantal Hindoe goden. Ze worden gezien als poortwachter van de dood, omdat ze de overledene de onderwereld in leiden. Ook worden ze vereerd om hun loyaliteit, bescherming van de mens en hun kameraadschap.

Dag 3: Gai Tihar en Lakshmi Puja, verering van de koe en godin van de rijkdom

De derde dag is de belangrijkste dag van Tihar en kent een heleboel rituelen. In de ochtend wordt de koe aanbeden met een bloemenslinger en een tika op het voorhoofd. Koeien krijgen daarnaast tarwe, sel roti (zoete rijstbroodringen), rijst en dal gevoerd. In het Hindoeïsme wordt de koe beschouwd als heilige moeder. Het doden van een koe wordt daarom over het algemeen streng bestraft. Tijdens Tihar wordt de koe gezien als de incarnatie van godin Lakshmi, de god van voorspoed en rijkdom.

Op dezelfde dag beginnen Nepalezen met het schoonmaken van hun huizen, beschilderen de vloeren met voetafdrukken en maken creatieve en kleurrijke mandala’s of rangoli’s. Wanneer de avond valt, steken ze kaarsen aan en branden olielampjes. Dit doen ze om de aandacht van godin Lakshmi te trekken en hiermee hopen ze dat zij hun huis binnentreedt. Kinderen gaan de straat op om Tihar liedjes te zingen en donaties en snoep te vragen. Let op! Het kan zijn dat Lakshmi Puja een avond eerder begint. Ga dus vooral de straat op om te kijken of de rangoli’s al gemaakt worden en de lichtjes aangestoken. Dan zijn ze namelijk op hun mooist.

Dag 4: Goru Tihar, verering van de os

Op dag vier van Tihar worden verschillende rituelen uitgevoerd. Ossen worden aanbeden voor hun gebruik in de landbouw. Dit is erg belangrijk voor de Nepalezen, omdat bijna 70% van de bevolking leeft van de landbouw. In de Newari gemeenschap wordt op deze dag ook Mha Puja gevierd. Dit bestaat uit zuivering van het lichaam in verschillende kleine rituelen die thuis uitgevoerd worden. Ook gaan kinderen van huis tot huis om speciale liedjes te zingen. Tenzij je bij een Newari familie verblijft, zul je waarschijnlijk niet zo veel van deze dag meemaken.

Dag 5: Bhai Tika, broers-zussen dag

De vijfde en laatste dag van Tihar is een echte familiedag. Broers en zussen eren namelijk elkaar en er wordt gebeden tot god Yama voor hun voorspoed. Rond het middaguur wordt er een ruimte klaargemaakt waar de zussen en broers gaan zitten. Zij zetten een tika van vijf kleuren op elkaars voorhoofd. Dit wordt gedaan voor het verzekeren van een lang leven. Ook bieden ze elkaar een mand van gedroogd fruit, noten, fruit, snoep en geld aan. Daarna wordt er samen gegeten en is Tihar officieel ten einde. Maar op straat zie je nog veel families buiten samenzijn en dansen. Doe vooral mee wanneer je wordt uitgenodigd om mee te dansen!

Hoe en waar Tihar meemaken?

Vanuit mijn eigen ervaring raad ik aan om Tihar festival deels in een stad en deels op het platteland mee te maken. De eerste dagen kun je in Pokhara of Kathmandu verblijven om het lichtfestival te ervaren. Het is vooral heel leuk om op de tweede en derde avond door de versierde en verlichte straten te wandelen. Vervolgens kun je op de vierde dag afreizen naar het platteland en in een homestay verblijven om Bhai Tika samen met een Nepalese familie te vieren. Happy Deepawali!