Día de los Muertos in Mexico-Stad
ESTHER WINK
De belangrijkste Mexicaanse feestdag van het jaar valt op 1 én 2 november. Maar liefst twee dagen lang worden de doden op uitbundige wijze herdacht door het hele land. Maandenlange voorbereidingen resulteren dan in kleurrijke en creatieve altaren, grote parades en prachtig versierde begraafplaatsen. Sommige tradities van Día de los Muertos bestonden al voordat Mexico gekoloniseerd werd, terwijl anderen veel recenter zijn. Door het hele land zul je daarom verschillende wijzen van vieren door elkaar zien.
Ik besloot vorig jaar dit spektakel mee te maken in Mexico-Stad en ging onder andere een dag op tour met Aztec Explorers. Benieuwd naar mijn ervaring met Día de los Muertos in Mexico-Stad? Lees dan snel verder!
Wat is Día de los Muertos?
Día de los Muertos, ofwel Dag van de Doden, is een belangrijke feest- en herdenkingsdag die al sinds de tijd van de Azteken, Tolteken en de Nahua volkeren in Mexico gevierd wordt. In tegenstelling tot onze westerse kijk op de dood, is dit voor inheemse groepen eerder een levensfase en dus niet iets om over te rouwen. Volgens hen leven de doden voort in het dagelijkse leven, zowel in herinnering als in geest. Tijdens Día de los Muertos krijgen de doden de kans om tijdelijk terug te keren naar de wereld van de levenden. Tegenwoordig is Día de los Muertos een mengeling van pre-Spaanse rituelen en christelijke invloeden. Zo is de feestdag verplaatst naar 1 en 2 november, wat overeenkomt met de Allerheiligen en Allerzielen feestdagen op de katholieke kalender. Overigens is er geen relatie met Halloween, ook al zijn er gelijkenissen. Tijdens Día de los Muertos worden de doden herdacht en geëerd, terwijl deze met Halloween juist worden gevreesd.
Week vooraf: Altaren, versierde wijken en bloemenkerkhoven
Officieel begint Día de los Muertos op 31 oktober om middernacht, maar een week van tevoren is er op veel plekken al genoeg te zien en te beleven. Ter voorbereiding op deze feestdag worden de graven mooi en schoon gemaakt. Families maken op het kerkhof of thuis ofrendas (offers of altaren) met daarop spullen ter ere van een of meerdere overleden dierbaren. Het doel hiervan is om de overledene naar het altaar te lokken. Dit wordt gedaan met bijvoorbeeld bier, sigaretten, snoep of andere lekkernijen waar de overledene van hield. Verder wordt het altaar versierd met fruit, papel picado (gekleurd papier met motieven), doodshoofden, kaarsen, wierook en de bekende Azteekse oranje bloem, de cempazuchitl, symbool voor de zon en oorsprong van alles. Veel van deze ofrendas kun je als toerist gratis bewonderen. Ook publieke instellingen zoals het stadhuis zetten vaak een grote ofrenda op. De straten van een aantal authentieke wijken in Mexico-Stad, zoals Coyoacán en San Ángel zijn ook al prachtig versierd en zeker een bezoekje waard.
TIP! Niet alleen internationale reizigers komen naar Mexico om Día de los Muertos bewonderen, ook de Mexicanen zelf reizen het land door om dit feest uitgebreid te vieren. Vooral Oaxaca, Janitzio en Patzcuaro zijn razend populair en accommodaties weken of zelfs maanden van tevoren helemaal volgeboekt. Om nog een fijne accommodatie te scoren in Mexico-Stad, raad ik aan minstens een week van tevoren je slaapplek te reserveren voor dit drukke weekend. Hostel Cuija Coyoacan (te boeken op Booking en Hostelworld) is een betaalbaar en goed hostel met slaapzalen en privékamers in de gezellige wijk Coyoacán. Het is comfortabel, huiselijk en rustig. Er is een grote groene tuin en zonnig dakterras. Je vindt hier een mix van jonge en oudere Mexicanen en buitenlandse reizigers. De sfeer is heel goed en er wordt veel Spaans gesproken met de locals. Daarnaast wordt er elke ochtend een geweldig Mexicaans of intercontinentaal ontbijt voor je gemaakt.
Eind oktober: Catrinas parade
Vanuit Coyoacán pak ik de metro naar Paseo de la Reforma om de grootste Día de los Muertos parade van Mexico bij te wonen. Dit is geen eeuwenoude traditie, maar is de laatste jaren enorm populair geworden naar aanleiding van een scene in de beroemde James Bond film Spectre. Tijdens deze grootse parade komen vele versierde praalwagens en klassieke catrinas (vrouwelijke skeletten met hoeden gecreëerd door karikaturist José Guadalupe Posada) omgetoverd tot gigantische marionetten voorbij.
Zo’n twee weken van tevoren wordt de exacte route en starttijd van de parade aangekondigd. Het belangrijkste is om ruim van tevoren aanwezig te zijn om een goed plekje te bemachtigen. Wanneer ik een uur voor starttijd aankom, is het al ontzettend druk. Ik besluit daarom gewoon mee te lopen met de parade en eigenlijk is dat een hele fijne manier om dit feest mee te maken. De doorgaans drukke straten zijn afgezet voor verkeer en er hangt een heerlijke uitbundige sfeer. Overal wordt eten en drinken verkocht en muziek afgespeeld.
De parade blijkt in 2021 minder groots dan vorige jaren, want na twee uur hebben we deze al helemaal gezien. Ik vermoed omdat de gemeente pas drie weken eerder groen licht heeft gegeven vanwege de toen geldende corona maatregelen. Alles moest dus heel snel gebouwd worden. Hopelijk is het de komende edities weer net zo groots als vanouds!
1 & 2 november: Tláhuac & San Andrés Mixquic
Op 1 november is het dan echt zover: de eerste dag draait om het herdenken van overleden kinderen en ze komen terug naar de aarde. Een week van tevoren boek ik een speciale Día de los Muertos dagtour bij touroperator Aztec Explorers die gepland staat op 2 november. Op deze dag worden alle overleden volwassenen herdacht. Als toerist zijnde lijkt dit me de beste manier om deze beroemde traditie te leren kennen. Omdat er ’s nachts heel veel drukte wordt verwacht op de kerkhoven en in de straten, wordt deze Engels-/Spaanstalige tour overdag gedaan. Voor ongeveer 40 euro word je met een klein groepje een hele dag in met gids geleid door twee authentieke dorpen (die inmiddels deel uitmaken van het gigantische Mexico-Stad). De eerste plek die we aandoen is Tláhuac. Omdat de aanwezigheid van toeristen niet altijd wordt gewaardeerd op begraafplaatsen, vraag ik de gids of we nog een bezoekje kunnen brengen aan een begraafplaats. Dit is helemaal geen probleem als je een paar voorschriften in acht neemt.
Ik kijk mijn ogen uit bij deze versierde begraafplaats. Wat een kleurrijke plek! Volgens onze gids is het prima om op deze begraafplaats rond te lopen en foto’s te maken zolang je de locals begroet en daarmee laat zien dat je goede bedoelingen hebt. We krijgen uitleg over de betekenis van de verschillende objecten op de graven. Tot slot geeft de gids nog wat vrije tijd om deze weelderige begraafplaats te bewonderen.
Vervolgens rijden we naar twee kleine musea in Tláhuac waar onze gids ons meer vertelt over verschillende tradities tijdens Día de los Muertos. Heel interessant om te zien hoe deze zich nu vermengd hebben met het katholicisme. Een van de musea die we bezoeken is het Museo Regional of Museo Cuitláhuac. Dit kleine museum behoort tot een familie van inheemse afkomst die hier ook woont. Zij vertellen met veel passie over de bijzondere oude beelden en voorwerpen die ze hier hebben gevonden. Ook laten ze zien hoe zij Día de los Muertos vieren. Namelijk door het vereren van hun voorouders en de doden en schedels tijdens rituelen tentoon te stellen. Je kunt hier trouwens ook een traditionele temazcal boeken. Meer over onze ervaring met een bijwonen van een temazcal in Mexico lees je in deze blog.
Na een snelle lunch op de lokale markt bezoeken we een traditionele markt in het centrum van Tláhuac. Je kunt hier vooral veel populaire zoete lekkernijen kopen, zoals pan de muerto (brood van de dood) en gesuikerde pompoen. Het draait namelijk op deze feestdag vooral om heel veel eten. We bekijken ook nog een aantal prachtige ofrendas waar veel inheemse invloeden in verwerkt zijn, voordat we doorrijden naar San Andrés Mixquic.
Het is inmiddels laat in de middag en ontzettend druk wanneer we aankomen in Mixquic. Vanwege het vele verkeer in Mexico-Stad en deze speciale dag duurt het namelijk erg lang om op je bestemming aan te komen. Maar reizen naar Mixquic is het oh zo waard! Dit is een van de bekendste plekken in Mexico om Día de los Muertos te vieren. Het hele dorp verandert namelijk in één groot straatfestival. Er is een enorme markt waar je oneindig kunt eten en drinken, een gezellig plein met muziek, mensen zijn verkleed en geschminkt en in de straten van Mixquic vind je ontelbare gekleurde ofrendas en skeletten van papier-maché.
Het hoogtepunt van dit dorp is de begraafplaats van Mixquic. Het is eigenlijk maar een klein kerkhof, maar zo rijkelijk versierd met bloemen!
De meeste families komen ’s avonds pas bij het graf van hun overleden dierbare zitten, omdat ze geloven dat hun geliefden dan tijdelijk terugkeren op aarde. Hierdoor is het overdag nog niet zo druk en kun je gemakkelijker foto’s maken van het kerkhof. Persoonlijk vind ik dit fijner, omdat Día de los Muertos toch echt voor de Mexicanen is die hun geliefden op deze dag en vooral in de nacht herdenken. Als toerist bezoek je Día de los Muertos met veel respect, gezien de emotionele waarde van deze feestdag.
Ben je dus op zoek naar een plek in Mexico om Día de los Muertos dit jaar te vieren? Met z’n vele versierde wijken en authentieke dorpen, de grootste parade van het land en veel beschikbare accommodaties is Mexico-Stad een hele goede optie!
TIP! Wil je alvast in de stemming komen voor Día de los Muertos en op een leuke manier meer te weten komen over de gebruiken en gewoontes van deze Mexicaanse feestdag? Kijk dan de animatiefilm Coco!
Reis je na Mexico-Stad verder door Mexico? Lees vooral deze blog, waar ik vier verschillende routes voor je heb uitgestippeld.